Walory przyrodnicze, turystyczne i uzdrowiskowe

Położony jest na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. Północna część powiatu obejmuje Działy Grabowieckie - kredowy garb pokryty lessem. Urozmaicona rzeźba terenu pokryta często lasami (głębokie wąwozy lessowe, garby kredowe, lasy grabowe i bukowe) tworzy niezwykle malownicze krajobrazy. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Czerkies osiąga wysokość 364 m .n.p.m.Część Działów Grabowieckich objętych jest ochroną - znajduje się tu Skierbieszowski Park Krajobrazowy. Środkowy obszar powiatu rozciąga się na terenie Padołu Zamojskiego - obniżenia pomiędzy Działami Grabowieckimi na północy, a Grzędą Sokalską na południu i Roztoczem na zachodzie. Południowa i zachodnia część powiatu położona jest na Roztoczu.Największa rzeka Zamojszczyzny - Wieprz dzieli Roztocze na Zachodnie (lessowe z licznymi wąwozami) i Środkowe (wapienno-piaskowe).

Malownicze krajobrazy Roztocza Środkowego tworzą pasma lesistych wzgórz zbudowanych z gez górnokredowych, margli i opok. Piękne doliny wysłane są grubą warstwą piasków polodowcowych. Roztocze porastają lasy jodłowe, buczyny karpackie oraz bory sosnowe. Większe partie lasów jodłowych występują w okolicach Zwierzyńca, sosnowych - w okolicach Krasnobrodu. Na Roztoczu Zachodnim przeważają lasy liściaste.

Dla ochrony pięknych krajobrazów, unikalnej fauny i flory w 1974 r. powołano Roztoczański Park Narodowy (8481,76 ha) z obszarami objętymi ochroną ścisłą.Są to obszary: Bukowa Góra, Czerkies, Nart, Jarugi i Międzyrzeki. Najważniejszym elementem przyrody Parku są jego bogate i zróżnicowane zespoły leśne, do których należy : bór jodłowy i buczyna karpacka. Najżyźniejsze gleby porastają bogate lasy liściaste - grądy , gdzie oprócz buków można spotkać graby, dęby, wiązy, klony, jawory i lipy. Z rzadkich ptaków jakie gnieżdżą się w lasach i nad wodami występuje orlik krzykliwy i bocian czarny. Stawy Echo są miejscem gniazdowania ptaków wodnych jak: perkozy, kurki wodne i dzikie kaczki. Wśród gadów możemy spotkać żmiję , zaskrońca i gniewosza plamistego.

Występuje tu ok. 100 gatunków rzadkich roślin, a prawnie chronionych 40 z których na uwagę zasługuje: śnieżyczka przebiśnieg, wawrzynek wilczełyko, zawilec wielokwiatowy, naparstnica zwyczajna, rosiczki owadożerne oraz kilkanaście gatunków storczyków. Najpiękniejszym z nich jest obuwik pospolity.

Spośród zwierząt możemy spotkać jelenie, sarny, dziki i lisy, wilki, kuny leśne i borsuki oraz żeremia bobrów. Od 1982 r. nad stawem "Echo" założono ostoję koników polskich - potomków dzikich tarpanów. Znakowane szlaki turystyczne oraz ścieżki przyrodnicze umożliwiają turystom zwiedzanie atrakcyjnych fragmentów Parku.

Unikalna przyroda na terenie powiatu chroniona jest również przez parki krajobrazowe:

Krasnobrodzki PK utworzony w 1988 r. o pow. 9 390 ha, w tym 5639 ha lasów jodłowo-bukowych , chroni rzadkie gatunki flory i fauny (rez. "Św.Roch") ;

Skierbieszowski PK - rez." Broczówka" obejmuje skupiska roślin stepowych / róża francuska, wiśnia karłowata, miłek wiosenny/ oraz ciekawe krajobrazowo obszary Działów Grabowieckich. Występują drzewostany buczyny, wiązu górskiego, jaworu i lipy drobnolistnej, w runie leśnym rośnie wawrzynek wilczełyko. Powstał w 1995 r. i zajmuje powierzchnię 35 488 ha / w granicach powiatu zamojskiego - 25 830 ha/ ;

Szczebrzeszyński PK - z urozmaiconą wąwozami lessowymi rzeźbą terenu oraz gęstą siecią stromych jarów. Powstał w 1991 r. na powierzchni 20 209 ha. W części południowo-zachodniej znajduje się torfowisko z gatunkami chronionymi: rosiczką okrągłolistną i wierzbą borówkolistną. W okolicach Radecznicy i Zaporza występują liczne źródła.

Poza parkami istnieją rezerwaty przyrody: leśne - Św. Roch, Debry, stepowe - Łabunie, Broczówka, Rogów, faunistyczne - Hubale, Wygon Grabowiecki, Popówka (suseł perełkowany).